تاثیر نماز بر وسواس فکری و عملی

وسواس از قدیمی ترین اختلالات شناخته شده روانی است كه بین مردم از شیوع نسبتاً بالایی برخوردار است. وسواس را امروزه در دو عنوان كلی "وسواس فكری" (مانند احتیاط یا تنفر مربوط به ترشحات و مواد دفعی بدن، ترس از وقوع اتفاقات وحشتناك مثل آتش سوزی و مرگ و ...) و "وسواس عملی"(مانند شست و شوی دست، استحمام، آرایش مفرط، امتحان درها و قفل ها، مرتب و منظم كردن، احتكار و جمع آوری و ...) طبقه بندی می كنند.

در وسواس فکری شخص مبتلا ممكن است تصاویری ذهنی به شكل صحنه های وحشتناك و ناراحت كننده بسیاری داشته باشد كه هر چه بیمار سعی در مقاومت در مقابل آنها دارد، نمی تواند از آنها خلاص شود. این وسوسه فكری از موضوعات بسیار كلی مانند سؤال ذهنی درباره اینكه: چه كسی خدا را آفریده؟ هدف از زندگی چیست؟ و ... گرفته تا افكار گناه آلوده جنسی و ترس های مرضی و .. متفاوت است و تقریباً همه این افكار بیمار را در وضعیت وحشتناكی قرار می دهند. (ملک محمدی، 1385، 98)

در این مورد حتی منابع اسلامی از قول معصومین (ع) روش های متعددی را برای پیشگیری و درمان وسواس پیشنهاد كرده اند كه از آن جمله بهره از ادعیه و اذكار خاصی از جمله "لا اله الا الله" و "لا حول و لا قوه الا با الله" (بحارالانوار، ص 124) می باشد كه در حقیقت ما حصل همه آن روش ها را می توان در ذكر خدا خلاصه كرد.

استفاده زبان و ذهن از ذكر "غیر المغضوب علیهم و لا الضالین" كه جدایی راه مؤمن را از ابلیس و شیطان نشان می دهد، دست كم ده بار، طی نمازهای یومیه و فیض بردن از سوره مباركه "ناس" بعد از حمد، بخصوص توجه آیات شریفه "من شر الوسواس الخناس، الذی یوسوس فی صدور الناس" به عنوان عواملی قدرتمند در توقف افكار وسواسی مطرح هستند.

افراد مبتلا به وسواس عملی گرایش به انجام مكرر فعالیت هایی معین مثل شستشو و نظافت دارند و حتی پس از بارها شستشو و آب كشیدن همچنان نسبت به پاك شدن شیء مورد نظافت شك دارند! یا كسانی كه هیچ وقت از مؤثر بودن استحمام یا صحت غسل هایشان مطمئن نیستند و یا خانم هایی كه به شكل مبالغه آمیز آرایش می كنند، یا لباسی را بارها می پوشند و در می آورند. اما سرانجام باز هم نسبت به زیبا شدن خود شك دارند! یا افرادی كه میل نامعقول و اجباری نسبت به شمارش یا جمع آوری اشیاء یا مرتب و منظم بودن افراطی و غیر متتظره دارند یا كسانی كه در مورد این كه آیا كاری را انجام داده اند (مثلاً كلید برق را خاموش كرده اند؟ یا شیر آب و گاز را بسته اند؟) دائماً دو دل هستند.

چنانچه مروری بر آداب طهارت در رساله های فقهی علمای شیعه داشته باشیم، متوجه می شویم كه دربسیاری از دستورات، توجه به شك های وسواس آمیز در مورد طهارت جسم یا لباس را باطل اعلام كرده اند. برای مثال در "رساله توضیح المسائل آیة الله مکارم شیرازی(ص 197). " در احکام نماز، شکهایی که نباید به آن اعتنا کرد عبارتند از: 1- شک بعد از محل، 2- شک بعد از سلام، 3- شک بعد از گذشتن وقت نماز، 4- شک کثیرالشک یعنی کسی که زیاد شک می کند، 5- شک امام و مأموم و 6- شک در نمازهای مستحبی

بدین ترتیب آموزش های نماز در زدودن وسواس ، بسی قدرتمندتر عمل می کنند، چرا كه انسان نمازگزاری كه در شبانه روز بارها به تعالیم ضد وسواس توأم با نماز گردن می نهد، در زندگی روزمره خود، قطعاً دور از وسواس خواهد زیست.